wtorek, 31 stycznia 2012

Od ludzi do bogów Konferencja zorganizowana przez dr Joannę Rybowską z KFK UŁ


Dnia 23 stycznia 2012 roku w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Łódzkiego w sali nr 9 odbyła się konferencja naukowa pod tytułem Od ludzi do bogów. Organizatorką spotkania była dr Joanna Rybowska z Zakładu Literatury Greckiej i Kultury Śródziemnomorskiej. Zgromadzoną publiczność powitała dr Magdalena Koźluk z Zakładu Literatury Greckiej i Kultury Śródziemnomorskiej KFK, która, przewodnicząc pierwszej części konferencji, wygłosiła słowo wstępne. Celem spotkania było zapoznanie słuchaczy z relacjami jakie zachodziły między ludźmi 
a bogami w religii starożytnej Grecji i Rzymu oraz w średniowiecznym i renesansowym chrześcijaństwie. Słuchacze zapoznali się z ośmioma referatami szeroko prezentującymi te relacje.

Jako pierwsza wystąpiła kierownik Katedry prof. Hanna Zalewska-Jura, która przedstawiła referat zatytułowany: „Rozmowa z bogiem wczoraj i dziś”. Prelegentka przedstawiła budowę modlitwy (euche) i hymnu (hymnos), aby następnie na przykładach modlitw obecnych w Iliadzie 
i wybranych Hymnów Homeryckich ukazać części składowe hymnu i modlitwy. Ponieważ temat prezentował modlitwę jako rozmowę z bogiem nie tylko wczoraj, ale także obecnie, prelegentka odwołała się do Modlitwy Pańskiej – odmawianej do dziś przez chrześcijan. Prof. Hanna Zalewska-Jura przyjrzała się budowie modlitwy Ojcze Nasz, jej leksyce oraz sposobom jej tłumaczenia. Słuchacze, dzięki prezentacji multimedialnej, mieli możliwość śledzenia oryginału modlitwy (zapisanej w języku greckim) z polskim przekładem filologicznym, odmiennym od znanego nam tłumaczenia Jakuba Wujka.

Kolejny referat pt: „Per aspera ad Astra – Katasteryzmy w mitologii starożytnych Greków” zaprezentował mgr Jarosław Dylewski. Prelegent mówił o dwóch aspektach katasteryzmu, czyli umieszczeniu danej osoby bądź zwierzęcia na niebie w postaci gwiazdozbioru. Pierwszy aspekt katasteryzmu to deifikacja – nagroda za bohaterskie czyny. Wśród śmiertelników umieszczonych na niebie w nagrodę znaleźli się Orion, Wolarz, Wężownik (Asklepios), Woźnica (Auriga). Drugi aspekt to kara – na niebie umieszczone zostały za karę zwierzęta Kruk, Lis oraz Pies. Gwiazdozbiory wyznaczały dla Greków rytm życia i pory roku. Plejady, które pojawiały się na niebie tylko zimą (od grudnia do marca) dla żeglarzy były znakiem odpoczynku. Zimą – pod Plejadami – nie należało wypływać w morza. Grecy, którzy zdefiniowali gwiazdozbiory, wykorzystywali do nich mało znane mity. Mity, których próżno szukać w dziełach wielkich twórców, przetrwały dla nas do dziś na rozgwieżdżonym niebie, chociaż nie każdy spoglądając na nie potrafi z niego czytać.

Z kolejnym referatem wystąpił prof. Witold Konstanty Pietrzak mówiąc na temat: „Hybris jako przyczyna upadku człowieka w szesnastowiecznej nowelistyce francuskiej”. Profesor opowiadał 
o renesansowych historiach tragicznych, na które wielki wpływ wywarły toczone w szesnastym wieku wojny religijne. Na przykładach trzech historii prelegent ukazał okrucieństwo epoki naznaczonej wojnami między katolikami a protestantami. I chociaż nowele bezpośrednio nie nawiązują do toczących się walk, przepełnia je okrucieństwo wynikające z chęci zemsty. Nowele pokazują, że człowiek poszukuje swojej tożsamości w zindywidualizowanym doświadczeniu – w tym wypadku przez zbrodnię.

Ostatni referat przed przerwą zaprezentowała dr Idaliana Kaczor. Wystąpienie zatytułowane było: „Erotyka w służbie sacrum”. Prelegentka zaprezentowała na przykładzie trzech rzymski świąt – Sacrum Annae Perennae, Parilia oraz Floralia – w jaki sposób podczas tych uroczystości sacrum łączyło się erosem. Trzy wyżej wymienione święta obchodzono wiosną, miały one związek z budzącą się do życia przyrodą i korelującymi z nimi kultami płodności. Sakralne zachowania uczestników święta odbiegały od codziennych norm obyczajowych. Podczas uroczystości dozwolony był akt seksualny (głównie dla ludzi młodych), obsceniczne gesty, słowa i odzywki. Świętom towarzyszyła symbolika falliczna, nagość oraz wielka ilość wina.
Po krótkiej przerwie, w trakcie której uczestnicy konferencji mieli okazję wymienić się uwagami przy kawie i słodyczach, powrócono na salę. Drugiej części konferencji przewodniczyła dr Idaliana Kaczor.
Pierwszy referat pt. „Od ludzi do bogów – Horkos” wygłosiła dr Joanna Rybowska. W swym referacie Prelegentka skoncentrowała się na przysiędze (horkos). Ta bowiem w starożytności miała charakter sakralny. Zresztą każda aktywność Greka miała związek z bogami. Przysięga nierozerwalnie wiązała się z odwołaniem do bogów, człowiek obiecywał im, że dochowa przysięgi. Dzeus zwany Horkiosem był strażnikiem przysiąg – mógł je przyjąć lub odrzucić. Jak się okazuje, nawet bogowie wiązali się przysięgami zwanymi wtedy megas horkos lub theon horkos. Niezwykle ważny 
w przysiędze był element dotyku; przysięgający dostawał do ręki obciętą sierść zwierzęcia ofiarnego, które zabijano podczas składania przysięgi. Jej złamanie ściągało na krzywoprzysięzcę i jego rodzinę karę.


Kolejny referat zaprezentował mgr Marcin Cyrulski, który w wystąpieniu zatytułowanym 
„O przebóstwieniu człowieka (theosis) na podstawie Życia w Chrystusie Mikołaja Kabasilasa (XIV w.)”, przedstawił ideę przebóstwienia przez sakramenty. Chrzest, namaszczenie myronem (bierzmowanie) oraz Święta Eucharystia prowadzą człowieka do Chrystusa. Celem człowieka jest bowiem unia z Jezusem tu na ziemi już w doczesnym życiu. Zjednoczenie z Chrystusem jest najpełniejsze w sakramencie komunii świętej, kiedy człowiek jednoczy się ciałem i krwią Chrystusa. Kto jest powołany do przebóstwienia? Jak odpowiada bizantyński teolog wszyscy chrześcijanie, każdy w swym codziennym życiu powołany jest do zjednoczenia z Bogiem.
Referat mgr. Dawida Nowakowskiego „Hermetyczna wizja zbawienia. Lodovico Lazzarelli na tle późnej kultury włoskiego Odrodzenia” prezentował renesansowe odczytanie Hermetica powstałych w Aleksandrii w II-III wieku po Chrystusie. Lazzarelli był autorem dialogu Crater Hermetis – pisma ezoterycznego, w którym autor zastanawiała się nad zbawieniem człowieka, nad poszukiwaniem Boga poprzez poznanie samego siebie. Ostateczny wniosek, do jakiego dochodzi autor, to przebóstwienie człowieka poprzez odrodzenia w nim Boga.

Ostatnim referatem zaprezentowanym na konferencji był odczyt dr Magdaleny Koźluk: „Przeobrażenia herosa w szesnastowiecznej ars emblematica”. Istniał bowiem w sferze mitu i kultu między „ludźmi a bogami” jeszcze jeden wymiar obejmujący kategorię istot, których status był uwarunkowany wyjątkowymi predyspozycjami, nieosiągalnymi dla śmiertelników – wymiar herosa. Prelegentka zaprezentowała antyczny kanon cech herosa na przykładzie Heraklesa: półboskie pochodzenie, kontakt z bogami, wyjątkowa działalność, gwałtowna śmierć, apoteoza. Dr Magdalena Koźluk dokonała następnie przeglądu wybranych motywów herkulejskich w emblematyce francuskiej i holenderskiej. Dzięki prezentacji multimedialnej, publiczność miała okazję zapoznać się 
z reinterpretacją mitu herosa oraz poznać istniejące w renesansowej ikonografii typy Heraklesa: Herkules na rozdrożu, Herkules jako przykład cnoty, Herkules Chrześcijański, Herkules narodowy, Herkules Ogmios vel Gallicus czy Herkules Musagetes jako ideał humanisty.



Na zakończenie publiczność miała niecodzienną przyjemność wysłuchania recytacji fragmentów z XI księgi Iliady Homera przygotowanych przez studentów pierwszego roku magisterskiego KFK pod kierunkiem pani dr Joanny Rybowskiej. Była to prawdziwa uczta dla uszu zgromadzonych. Nie co dzień bowiem można usłyszeć fragmenty greckiego eposu w oryginalnym języku. Poza tym nie często zdarza się nam słyszeć piękną mowę Homera w tak wspaniałym wykonaniu. Wielka w tym zasługa pani dr Joanny Rybowskiej, która przygotowała tę konferencję 
i zakończyła ją tak efektownym akcentem.